Wygląd

Drogi przyjmowania

Opiaty - zespół abstynencyjny

Objawy obiektywne

• rozszerzenie źrenic
• wzrost ciśnienia krwi, tętna, temperatury ciała
• piloerekcja (gęsia skórka)
• wysięk z nosa
• łzawienie, poty
• kichanie
• biegunka, wymioty
• zaburzenia snu

Objawy subiektywne

• pragnienie (głód) narkotyku
• bóle stawowo-mięśniowe
• dreszcze
• nudności
• bóle i skurcze żołądka
• drażliwość
• osłabienie
• Zespół opioidowy zazwyczaj nie zagraża życiu pacjenta. Przy nasilonych wymiotach i biegunce mogą wystąpić objawy odwodnienia.
• Zazwyczaj większość objawów zespołu abstynencyjnego mija w okresie 6-10 dni

Opiaty - leczenie

Detoksykacja osób uzależnionych od opiatów

• W celu łagodzenia objawów opioidowego zespołu abstynencyjnego można stosować:
• w malejących dawkach aż do odstawienia substancję, od której pacjent jest uzależniony
• w malejących dawkach aż do odstawienia substancję wykazującą tolerancję krzyżową w stosunku do przyjmowanego opiatu (np. metadon, buprenorfina, rzadziej morfina o przedłużonym działaniu czy kodeina)
• leki usuwające poszczególne objawy abstynencyjne, tzw. leczenie objawowe (np. nienarkotyczne leki przeciwbólowe, leki przeciwbiegunkowe, uspokajające, nasenne, anksjolityczne, neuroleptyki, uzupełniające niedobory wodno-elektrolitowe)
• leki wpływające na mechanizmy powstawania zespołu abstynencyjnego (np. klonidyna, lofeksydyna)

• W Polsce najczęściej stosowane jest leczenie objawowe, rzadziej - klonidyną czy metadonem
• W Polsce zorganizowane są specjalne stacjonarne oddziały detoksykacyjne, gdzie leczeni są głównie pacjenci uzależnieni od heroiny, kompotu, morfiny, kodeiny, tramalu i innych opiatów
• Detoksykacja typu „cold turkey" (nazywana też „na sucho") odbywa się bez interwencji farmakologicznej. Podstawowym działaniem jest zaprzestanie przyjmowania opiatów. Jest to metoda mało skuteczna, niemniej większość uzależnionych próbuje w warunkach domowych zaprzestać codziennego przyjmowania narkotyków i podejmuje takie próby wielokrotnie
• Od lat dziewięćdziesiątych, w ramach programów eksperymentalnych, w celu zwiększenia efektywności leczenia przeprowadzana jest detoksykacja w znieczuleniu ogólnym - przy zastosowaniu odpowiednich leków, w ciągu 42 - 72 godzin uzyskuje się:
• zlikwidowanie objawów abstynencyjnych oraz
• zabezpieczenie pacjenta przed wystąpieniem nawrotu choroby (z zasady stosowany jest naltrekson). Zawsze po „skróconym odtruciu" chory powinien kontynuować leczenie w odpowiednim programie leczniczym. Metoda ta jest obarczona licznymi powikłaniami i nie udowodniono większej efektywności niż pozostałych metod.
• Do leczenia opioidowych zespołów abstynencyjnych stosowana jest również akupunktura. W Polsce metoda ta nie cieszy się dużą popularnością.

Programy leczniczo - rehabilitacyjne zakładające utrzymywanie abstynencji od narkotyków, tzw. programy drug free

• Celem tego typu leczenia jest utrzymanie abstynencji i poprawa funkcjonowania psychicznego i społecznego
• Podstawową metodą leczenia jest psychoterapia, społeczność terapeutyczna (bez leczenia farmakologicznego uzależnienia)
• W Polsce zorganizowano (MONAR, Służba Zdrowia, kościół katolicki i inne kościoły, gminy itp.) dużą sieć stacjonarnych ośrodków rehabilitacyjno-leczniczych (patrz - baza placówek), gdzie realizowane są programy krótko- i długoterminowe
• Opieka postrehabilitacyjna - jest prowadzona przez różnorodne ośrodki i programy społeczne, nacelowane na przystosowanie się do życia poprzez:
• oddziaływania wychowawcze
• pracę
• zapełnienie wolnego czasu
• kontynuowanie nauki/ nauka zawodu
• i wiele innych

Leczenie substytucyjne osób uzależnionych od opiatów

• W Polsce zasady leczenia substytucyjnego reguluje Ustawa o Przeciwdziałaniu Narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997 r. oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie Leczenia Substytucyjnego z dnia 6 września 1999 r. i z 13 maja 2004 r.
• Substytucja jest metodą leczenia uzależnionych od opiatów i jest przewidziana dla tych pacjentów, którzy w danym okresie życia nie są w stanie utrzymać abstynencji
• W leczeniu substytucyjnym stosowane są narkotyki: najczęściej metadon, rzadziej buprenorfina oraz kodeina, morfina o przedłużonym działaniu
• W Polsce do leczenia substytucyjnego zazwyczaj stosowany jest metadon
• Dawka metadonu ustalana jest indywidualnie w zależności od dobowego zapotrzebowania na opiaty danej osoby
• Metadon ma długi okres biologicznego półtrwania ( utrzymuje się w organizmie nawet do 36 godzin), więc może być podawany raz na dobę
• Metadon niweluje głód psychiczny i fizyczny narkotyku
• Stosowany jest w formie doustnej (syrop, tabletki)
• Częsty kontakt personelu i pacjenta pozwala na udzielanie pomocy medycznej, psychologicznej oraz socjalnej, prawnej.

Leczenie antagonistą receptorów opioidowych, tzw. „blokery"

• Antagonistyczne działanie naltreksonu jako leku blokującego receptory opioidowe, ma zapobiegać odczuwaniu euforii która występuje po zażyciu narkotyku. Osoba przyjmująca naltrekson po wzięciu opiatów nie doznaje oczekiwanego efektu euforyzującego. W ten sposób przerywa się błędne koło uwarunkowań: potrzeba-narkotyk-oczekiwany efekt.
• Jest to metoda zapobiegania nawrotom u uzależnionych od opiatów stosowana od lat siedemdziesiątych, od 10 lat także w leczeniu uzależnienia od alkoholu
• Najczęściej stosowanym preparatem farmaceutycznym do blokowania receptorów jest naltrekson
• Naltrekson nie jest narkotykiem
• Leczenie naltreksonem można rozpocząć po całkowitym wydaleniu opiatów z organizmu. Podanie naltreksonu osobie uzależnionej aktywnie przyjmującej opiaty spowoduje wystąpienie zespołu abstynencyjnego.
• Stosowanie naltreksonu powinno być połączone z psychoterapią
• Skuteczność tego sposobu leczenia oceniana jest ograniczona.
• Metoda ta nadaje się dla pacjentów z krótkim okresem uzależnienia, zdyscyplinowanych, z dużą motywacją do leczenia (np. uczniów, lekarzy, pracowników na wysokich stanowiskach itp.). Efektywność leczenia jest większa przy współpracy rodziny leczonego
• Od lekarza leczącego tą metodą wymaga się doświadczenia