Ewaluacja rozumiana jest jako systematyczne badanie efektywności programów leczniczych przez ich realizatorów w celu dostarczenia podstaw do podnoszenia ich jakości. Wnioski z ewaluacji mogą przyczyniać się do poprawy świadczeń zdrowotnych poprzez wdrażanie bardziej efektywnych sposobów leczenia.

W polskiej tradycji za najważniejsze kryterium w ocenie sukcesów uważane jest utrzymywanie przez pacjenta abstynencji. Współczesne podejście  przyjmuje jednak za sukces także inne zmiany w życiu pacjenta, takie jak: ograniczenie używania, zmiana wzoru używania na mniej szkodliwy (np. z iniekcji na palenie), polepszenie stanu zdrowia (psychicznego i fizycznego), poprawę relacji w rodzinie, polepszenie sytuacji materialnej i funkcjonowania społecznego (praca, szkoła, sprawy mieszkaniowe) czy w końcu zaprzestanie zachowań kryminogennych.

Niezwykle ważnym elementem ewaluacji jest także badanie poziomu satysfakcji pacjentów z uczestnictwa w programie terapeutycznym.

Wyniki leczenia można oceniać w różny sposób, ale ich ocena nie może być dokonywana w oderwaniu od typu danego programu, a więc od jego założeń, celów, długości trwania.

Także forma i częstotliwość dokonywanych pomiarów zależy od typu programu. W programach leczenia substytucyjnego nie przewiduje się zakończenia terapii, tak więc tylko w niewielu przypadkach dokonywane są pomiary końcowe, tzw. „na wyjściu". Z kolei  niezasadne jest dokonywanie pomiaru poprawy warunków materialnych lub  poziomu konsumpcji substancji psychoaktywnych u pacjentów przebywających w ośrodkach stacjonarnych, gdzie przebywają praktycznie przez cały czas trwania terapii.

O tym czy efekty terapii utrzymują się także jakiś czas po ukończeniu programu dowiedzieć się można dzięki badaniom przeprowadzanym, np. 1 rok, 2 lata, 5 lat po zakończeniu leczenia. Badania katamnestyczne są jednak niezwykle kosztowne i nie zawsze łatwo jest dotrzeć do pacjenta.