Autor koncepcji W. Miller rozwinął swoje podejście na bazie doświadczeń z osobami nadużywającymi alkoholu. W odróżnieniu od dominującej w latach 80. praktyki klinicznej wykorzystującej w znacznym stopniu konfrontacyjne techniki, wywiad motywujący odwoływał się do stylu komunikowania, który unikał konfrontacji a skupiał się na ułatwieniu klientowi rozwiązania ambiwalentnego stosunku do zmiany zachowania. Ambiwalencję wobec zmiany potraktowano jako naturalny stan towarzyszący każdej osobie rozważającej wprowadzenie zmian w swoim życiu, nie zaś jako symptom patologii wynikającej z istniejącego zaburzenia czy przejaw działania mechanizmów obronnych. Zgodnie z przekonaniem twórców koncepcji motywacja nie może być jednak ,,zainstalowana" przez kogokolwiek, ale może zostać tylko ,,wydobyta" z klienta. W wywiadzie motywującym ważny jest klimat rozmowy, który obejmuje empatyczną, pełną zrozumienia i szacunku postawę terapeuty dla decyzji klienta. Interesującym jest, że cel wywiadu motywującego może być osiągnięty w przypadku większości klientów w ciągu 1-2 sesji, z których każda trwa około 50 minut. Na przestrzeni niemal 30 lat wywiad motywujący stanowił inspirację dla rozwoju kilku metod, które znalazły trwałe miejsce w terapii osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych lub borykających się z innymi problemami.
Zgodnie z definicją opracowaną przez autorów koncepcji (Miller, Rollnick, 1991) ''wywiad motywujący jest dyrektywnym, skoncentrowanym na kliencie stylem doradztwa (sposobem komunikacji) ukierunkowanym na wydobycie z klienta motywacji do zmiany zachowania poprzez zbadanie i rozwiązanie ambiwalencji wobec zmiany. Wywiad motywujący nie jest zestawem technik, które mają zastosowanie wobec klienta, ale jego istota wyraża się w określonej filozofii komunikowania się z klientem" (Rollnick, Miller, 1995).
Filozofia wywiadu motywującego
Wywiad motywujący wyrósł na bazie doświadczeń klinicznych W. Millera z osobami nadużywającymi alkoholu. Nie wywodzi się zatem z żadnej koncepcji teoretycznej. Jak podkreśla autor, w swojej pracy opierał się przede wszystkim na psychologicznej intuicji. W. Miller i S. Rollnick podkreślają, że jego istota wyraża się w określonym podejściu do klienta. Ostrzegali, że terapeuci nadmiernie koncentrujący się na technikach wywiadu motywującego, tracą z pola widzenia ''ducha" tej metody i w istocie nie są wierni jej założeniom. Filozofia wywiadu motywującego wyraża się w co najmniej kilku założeniach (Miller, Rollnick, 2009):
- Motywacja do zmiany zachowania nie jest narzucona czy ,,zainstalowana" przez kogokolwiek lecz jest ,,wydobyta" z klienta
- Terapeuta aktywnie wspiera klienta i ułatwia mu przeanalizować i rozwiązać ambiwalentny stosunek do zmiany
- Relacja pomiędzy klientem a terapeutą jest bliższa relacji partnerskiej niż relacji ekspert - klient.
Główne zasady wywiadu motywującego
- Wyrażanie empatii/refleksyjne słuchanie/odzwierciedlanie
- Pogłębianie rozbieżności
- Unikanie udowadniania i podążanie za oporem
- Wspieranie poczucia własnej skuteczności
Modyfikacje wywiadu motywującego
Wywiad motywujący zainspirował rozwój kilku innych metod pracy z osobami nadużywającymi substancji psychoaktywnych lub pragnących zmienić swój styl życia. Najbardziej znaną jest koncepcja ,,wzmacniania motywacji do zmiany" (motivational enhancement therapy, MET), która została rozwinięta przez Millera (1993) na potrzeby projektu MATCH, a potem znalazła trwałe miejsce w ofercie dla osób nadużywających substancji psychoaktywnych. Obejmuje ona 4 sesje interwencji (a nie jak wywiad motywujący 1 do 2 sesji). Sesje prowadzone w 6 i 12 tygodniu terapii mają na celu pogłębienie, zintensyfikowanie i utrwalenie zmiany zachowań. Całość interwencji prowadzona jest zgodnie z filozofią i podstawowymi zasadami wywiadu motywującego.
Zastosowanie wywiadu motywującego
Skuteczność wywiadu motywującego została potwierdzona w licznych badaniach naukowych w odniesieniu nie tylko do osób problemowo używających alkoholu, ale także innych substancji psychoaktywnych czy pragnących zmienić swoje zachowania na bardziej sprzyjające zdrowemu stylowi życia (np. zmieniających nawyki żywieniowe z powodu cukrzycy). Widocznym efektem stosowania wywiadu motywującego może być nie tylko podjęcie decyzji o zmianie zachowania, ale także poprawa wskaźników retencji w pierwszym okresie terapii (Carroll, 2006). Naukowej weryfikacji poddano także niektóre z modyfikacji wywiadu motywującego, w szczególności podejście ,,wzmacniania motywacji do zmiany", które porównywano z modelem uczenia nowych umiejętności oraz modelem opartym na 12 krokach AA. Wyniki projektu MATCH potwierdziły skuteczność wszystkich powyższych podejść, nie uprzywilejowując żadnego z nich (Miller, 1995).
Wywiad motywujący choć wniósł nowe spojrzenie na kwestię motywowania klienta do zmiany zachowania, nie stanowi jednak panaceum na wszelkie problemy pojawiające się w terapii osób uzależnionych (Miller i Rollnick, 1995). Co więcej, wywiad motywujący nie aspiruje do wszechstronnej metody leczenia obejmującej różne etapy terapii. Jest skoncentrowany wyłącznie na budowaniu wewnętrznej motywacji klienta. Może on stanowić samodzielny element oddziaływań, jak i dobry wstęp do uczestnictwa klienta w innych, dłuższych oddziaływaniach terapeutycznych wykorzystujących dostępne modele leczenia.
(Bogusława Bukowska)
Literatura dodatkowa:
- Miller W.R., Wzmacnianie motywacji do zmiany w terapii nadużywania substancji.(2009) PARPAMedia
- Miller W.R., Zweben A., DiClemente C., Rychtarik R., Materiały szkoleniowe dla terapeutów uzależnień, cz. II, (1995). Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
- Miller W.R., Rollnick S., Wywiad motywujący. Jak przygotowywać ludzi do zmiany. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagielońskiego,2010 Warszawa
- Kathleen M. Carroll, Samuel A. Ball, Charla Nich, Steve Martino, Tami L. Frankforter, Christiane Farentinos, Lynn E. Kunkel, Susan K. Mikulich-Gilbertson, Jon Morgenstern, Jeanne L. Obert, Doug Polcin, Ned Snead, George E. Woody, Motivational interviewing to improve treatment engagement and outcome in individuals seeking treatment for substance abuse: A multisite effectiveness study, Drug and Alcohol Dependence 81 (2006) str. 301-312
- Rollnick S., Miller W., What is MI?, Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 23,(1995), str. 325 - 334
- Miller W., Rollnick S., Ten things that Motivational interviewing is Not. Behavioural and Cognitive Psychotherapy 37 (2009), str. 129 - 140
Strony internetowe:
