Początków tej metody można doszukiwać się w latach dwudziestych XX w., kiedy to Mary Richmond ukuła termin praca społeczna z przypadkiem (social casework) dla określenia działań mających na celu przystosowanie jednostki do jej otoczenia społecznego. Praca społeczna z przypadkiem to przede wszystkim koordynowanie świadczonych usług, dbałość o fundusze publiczne, opieka dla ubogich i chorych osób, wiara w godność klienta, oraz wzmacnianie populacji szczególnie narażonych na problemy.
Jednak najbardziej dynamiczny rozwój metody zarządzania przypadkiem związany był z procesem deinstytucjonalizacji opieki psychiatrycznej, co z kolei łączyło się z odejściem od długoterminowej opieki stacjonarnej do opieki środowiskowej i przeniesieniem opieki społecznej z instytucji do lokalnych społeczności.
Zarządzanie przypadkiem kładzie nacisk na identyfikację potrzeb klienta i możliwych sposobów zaspokojenia ich w oparciu o zasoby istniejące w środowisku. Case manager jest osobą, która nie tylko wspiera klienta na każdym etapie pomocy, ale jest odpowiedzialna za monitorowanie całego procesu.
Podstawowe zadania w pracy metodą zarządzania przypadkiem to:
1. diagnoza - obejmuje zbieranie informacji dotyczących pilnych do rozwiązania problemów klienta oraz analizowanie możliwości w oparciu o słabe i silne strony klienta, jego potrzeby;
2. planowanie - polega na stworzeniu indywidualnego planu uwzględniającego w jaki sposób potrzeby klienta zostaną zaspokojone;
3. łączenie - ułatwianie klientowi skorzystanie z różnego rodzaju dostępnych usług, adekwatnie do jego potrzeb;
4. monitorowanie - stała ewaluacja postępu klienta;
5. występowanie w interesie klienta - wspieranie klienta i całego procesu zmian.
W latach 80. w związku ze zmianami w postrzeganiu uzależnienia, problemami w dostarczaniu adekwatnej opieki, oraz presją na ograniczenie wydatków, zarządzanie przypadkiem znalazło zastosowanie w pracy z osobami uzależnionymi od substancji psychoaktywnych. Zidentyfikowano grupy osób uzależnionych, których potrzeby nie znajdowały zaspokojenia w tradycyjnej ofercie, a na które odpowiadał case managament, np.:
- osoby zakażone HIV używające narkotyków w iniekcjach,
- osoby ubogie i bezdomne,
- osoby z zaburzeniami psychicznymi,
- kobiety w ciąży,
- osoby z problemami prawnymi.
Wielką zaletą zarządzania przypadkiem jest umożliwienie klientowi skorzystanie z usług świadczonych przez różnego typu instytucje. Zgodnie z tą metodą klient nie jest osobą bierną, pozbawioną wpływu lecz zaangażowaną w rozwiązywanie swoich problemów. Oczekuje się od niego aktywności, bazuje na jego mocnych stronach i zachęca do podejmowania odpowiedzialności. Klient jest ekspertem w zakresie własnych potrzeb i świata wartości.
Zarządzanie przypadkiem znajduje zastosowanie na różnych etapach pracy z klientem, który planuje podjąć leczenie:
- na etapie poszukiwania klientów - case manager wykazuje aktywność poszukując ich w ich własnym środowisku;
- w okresie poprzedzającym leczenie - pomaga w redukowaniu barier zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych utrudniających podjęcie leczenia;
- w trakcie leczenia - pomaga w rozwiązywaniu bieżących problemów przeszkadzających w leczeniu;
- po zakończeniu leczenia - otacza klienta wsparciem postrehabilitacyjnym (poszukiwanie pracy, mieszkania itp.).
Zarządzanie przypadkiem to metoda, która w Stanach Zjednoczonych i w wielu krajach europejskich, między innymi w Niemczech jest postrzegana jako istotny element, będący dopełnieniem oferty kierowanej do osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych.
Opracowano na podstawie artykułu Katarzyny Dąbrowskiej (w trakcie publikacji).
