Projekt polegał na wypracowaniu modelu analitycznego oraz statystycznego do oceny skali rozpowszechnienia używania poszczególnych narkotyków w oparciu o obecność ich metabolitów w próbkach wody pobieranych okresowo z oczyszczalni ścieków.
Próbki były pobierane w okresie od czerwca 2009 do października 2010, kiedy analizowano zawartość substancji czynnych oraz metabolitów substancji czynnych takich jak MDMA, amfetamina, metamfetamina, THC oraz kokaina.
W celu prezentacji oraz porównania otrzymanych wyników badacze zastosowali między innymi wskaźnik liczby osób zażywających dzienne standardowe dawki substancji na 1000 mieszkańców, który wyznaczono w oparciu o wyniki i założenia tego typu badań realizowanych w innych krajach, m.in. we Włoszech.
Jest to przykład podejścia do oceny skali zjawiska używania narkotyków w oparciu o wskaźniki obiektywne tj. analizy chemiczne oraz modele statystyczne. Dotychczas niewielu badaczy w Europie podejmowało tego typu analizy.
Wyniki
Najwyższe wartości wskaźnika odnotowano w przypadku THC. Wskaźnik liczby osób przyjmujących standardowe dawki dzienne na 1000 mieszkańców Poznania mieścił się między 5 a 6,4 - w zależności od miesiąca, w którym prowadzono analizy.
Wyniki te są spójne z rezultatami badań ankietowych prowadzonych w Polsce, gdzie największy odsetek osób przyznaje się od używania marihuany oraz innych przetworów konopi, których substancją czynną jest właśnie THC.
Zawartość metabolitów kokainy oraz samej kokainy w poznańskich ściekach była bardzo niska i znalazła się na granicy oznaczalności. To także pokrywa się z wynikami otrzymanymi w drodze badań społecznych, gdzie używanie kokainy było przez respondentów deklarowane sporadycznie.
Wskaźnik liczby osób przyjmujących standartowe dawki dzienne MDMA na 1000 mieszkańców Poznania przyjmował przez cały okres badania niewielką wartość 0,002-0,005.
Przeprowadzone analizy dały dość zaskakujące wyniki w przypadku amfetaminy oraz metamfetaminy. Okazało się, że od czerwca do grudnia 2009 wskaźnik liczby osób przyjmujących standardowe dawki dzienne na 1000 mieszkańców Poznania dla metamfetaminy oscylował w okolicach 0,025 i był prawie dwukrotnie wyższy od wskaźnika amfetaminy, który oscylował w granicach 0,01.
Różnica ta od grudnia 2009 stopniowo się zacierała. W maju 2010 wskaźniki dla obu substancji były praktycznie identyczne (ok. 0,013), a od maja do czerwca wskaźniki dla obu substancji spadły do ok. 0,01. Z kolei od czerwca do października wskaźniki przyjmowały zbliżone wartości, na początku okresu spadając, a następnie wzrastając pod koniec roku do wartości ok. 0,015.
Wyniki te są o tyle istotne, że większość źródeł monitorowania problemu amfetamin, czyli badania społeczne oraz dane policyjne wskazują na zdecydowanie większe rozpowszechnienie na rynku amfetaminy niż metamfetaminy, która występowała sporadycznie. Oczywiście porównywanie danych na poziomie krajowym z danymi dotyczącymi tylko Poznania nie jest w pełni poprawne metodologicznie, ale rezultaty badań poznańskich mogą świadczyć o tym, że metamfetamina coraz częściej może pojawiać się na naszym rynku wewnętrznym i nie dotyczy to tylko rejonów przy granicy Republiki Czeskiej, jak miało to miejsce do tej pory.
Podsumowanie
Doświadczenia zagraniczne tego typu badań świadczą o możliwości wykorzystania ich jako dodatkowego sposobu śledzenia zmian w rozpowszechnieniu i trendach używania substancji psychoaktywnych.
Stałe monitorowanie zawartości wód ściekowych pozwala nie tylko obserwować zmiany w rozpowszechnieniu zjawiska, ale także daje bardzo szybką informację o zmianach zachodzących na rynku narkotykowym. Pozwala to identyfikować zmiany niemal w czasie rzeczywistym, oraz dopasować profil działań do rezultatów analiz.
Ponadto badania takie są doskonałym źródłem walidacji istniejących badań społecznych.
Choć metodologia analizy wód ściekowych w zakresie narkotyków wymaga oczywiście dalszego rozwoju, to stanowi jeden z ciekawszych i bardziej perspektywicznych kierunków badań w obszarze narkotyków. Monitorowanie metabolitów narkotyków w ściekach wykonywane z użyciem tej samej metodologii w wielu lokalizacjach byłoby trudnym do przecenienia, obiektywnym uzupełnieniem obecnie funkcjonujących systemów monitorujących.
do pobrania:
